B737 Max, Boeing'i iflasa sürükleyebilir
Boeing'in yolcu uçağı üretiminin yüzde 70'ini 737 sınıfı uçaklar oluşturuyor. Bunlar içinde gelecek 3 yıldaki siparişlerin tamamına yakınının Max modelleri olduğu tahmin ediliyor. B737 Max'lerle yaptıkları uçuşlarını iptal eden hava yolu şirketlerinin tazminat talepleri Boeing'i zora sokabilir.
Abone olABD'li uçak üreticisi Boeing, Etiyopya'da yaşanan kaza
sonrası 40'tan fazla ülkenin 737 Max tipi yolcu uçaklarının
uçuşlarını
durdurması nedeniyle zor günler geçiriyor.
ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA), 10 Mart'ta Etiyopya'nın
başkenti Addis Adaba'da yaşanan ve 157 kişinin hayatını kaybettiği
kaza sonrası
çok sayıda ülkede sivil havacılık otoritelerinin ve hava yolu
şirketlerinin
B737 Max'lerin uçuşlarını durdurması ve uçaklara hava sahalarını
kapatmasının
ardından uçak filosunun uçuşlarının geçici olarak durdurulması
talimatı verdi.
FAA'dan yapılan açıklamada, uydu verilerinin ve fiziksel
kanıtların, Etiyopya'daki kazada uçağın geçen yılın ekim ayında
Cava Denizi'nde
düşen ve 189 kişinin hayatını kaybettiği Endonezya'nın Lion Air
Havayolu
şirketine ait B737 Max 8 tipi yol uçağının kaza öncesi
hareketleriyle benzer
manevralar yaptığına işaret etmesi nedeniyle tedbir kararının
alındığı
belirtildi.
FAA Başkanı Daniel Elwell, "Kanıtlar, Etiyopya'daki
kazanın Lion Air uçağına olanlara benzer olduğunu gösteriyor."
ifadesini
kullandı.
Her iki kazada da uçakların kalkışından sonraki 6 ila 12
dakika gibi kısa süre içinde yaşadıkları irtifa sorunlarının
ardından düşmesi,
söz konusu modellerde üretimden kaynaklanan bir teknik hata
bulunması
olasılığını güçlendiriyor.
Lion Air yetkilileri, Endonezya'daki kazanın ardından
yaptıkları açıklamada, uçağın kuyruk kısmındaki sensörlerdeki bir
hatanın uçağı
kalkışta burnunu aşağı çevirmeye zorladığı ve pilotların söz konusu
otomatik
manevrayı engelleyemediklerini ifade etmişti.
Boeing'in ürettiği 737 Max 8 tipi uçakların son 6 ayda iki
büyük kazaya karışması, uçakların güvenliğine dair tartışmaları
gündeme
getirirken, bu durumun şirketin ekonomik gidişatını zora sokacağı
düşünülüyor.
Boeing'in toplam
üretiminin yüzde 70'i 737'ler
Boeing, ilk kez 2017'de piyasaya sürdüğü 737 Max'lerden,
dünya genelinde hava yolu şirketlerine 350'den fazla teslimat
gerçekleştirdi.
Farklı büyüklükteki modelleri orta ve kısa mesafeli
uçuşlarda yakıt etkinliği sağlayan model, hava yolu şirketleri
tarafından
yaygın olarak tercih ediliyor. Şirketin halen 4 bin 600 adet B737
Max 8 yolcu
uçağı siparişi bulunuyor. Yatırım bankası Morgan Stanley'in
ortaklarına
yolladığı bilgi notuna göre Max'lerin de dahil olduğu 737 sınıfı
uçaklar
Boeing'in toplam yolcu uçağı üretiminin yüzde 70'ini
oluşturuyor.
Bu yıl ve gelecek 3 yıl içinde teslim edilecek siparişlerin
ise neredeyse tamamının Max'ler olacağı tahmin ediliyor.
Dolayısıyla modelde
bir üretim hatası tespit edilip siparişlerin iptali halinde, şirket
iflasla
karşı karşıya kalabilir.
Kazanın sebebi
kontrol yazılımı olabilir
Boeing, Avrupalı rakibi Airbus'ın orta mesafede daha verimli
yakıt kullanan A321 model güncellemesine karşı geliştirdiği 737
Max
modellerinde, uçak motorunu daha etkin hale getirmek için daha
büyük bir motor
inşa etmişti. Yeni motorun idaresi için de yeni bir uçuş kontrol
yazılımı geliştirilmişti.
Söz konusu yazılımın "kontrol yasası" adı verilen otomatik
pilot
aktifken pilotların müdahalesini devre dışı bırakan bir sistem
içerdiği
biliniyor. Kazanın 737 Max 8'lerin uçuş kontrol yazılımındaki pilot
kontrolünü
devre dışı bırakan bu özellikten kaynaklanmış olabileceği ihtimali
üzerinde de
duruluyor. Endonezya'da yaşanan kaza sonrası 737 Max'in bu
özelliğiyle ilgili
pilotların daha fazla bilgilendirilmesi gereğine vurgu yapılmış,
pilotlara bu
konuda kurslar verilmişti. Etiyopya Havayolları pilotlarının söz
konusu
kursları alıp almadığı ise bilinmiyor. Boeing'in 737 sınıfı
uçakları,
Fransız-Alman ortaklığı Airbus'ın ürettiği A320 sınıfı yolcu
uçaklarıyla
dünyada en çok satılan yolcu uçağı durumunda bulunuyor. Dünyada
halihazırda
Boeing 737 sınıfı 10 bin uçak, Airbus A320 sınıfı ise 8 bin uçak
havayolu
şirketlerine hizmet veriyor.
Tazminat talepleri
gündeme gelebilir
Öte yandan B737 Max'lerin uçuşlarını durduran şirketlerin,
Boeing'den zararlarının karşılanmasını talep etmeleri Boeing'i
büyük zarara
uğratabilir. Norveç hava yolu şirketi Norwegian Air, Etiyopya'da
yaşanan
kazanın ardından uçuşlarını durdurduğu Boeing 737 Max 8 yolcu
uçakları için
üretici firmadan tazminat talep edeceklerini bildirmişti. Havayolu
Sözcüsü
Tonje Naess yaptığı açıklamada, Etiyopya'daki son kazanın ardından
uçuşlarını
durduğu filosundaki 18 adet B737 Max 8 uçağı için üretici firma
Boeing'den
zararının karşılanmasını isteyeceklerini belirterek,
"Kullanmayacağımız
bir uçak için mali yük altına giremeyiz." ifadesini
kullanmıştı.